نماز یومیه معروف است به نماز پنج‌گانه پس چرا شیعیان در سه وقت می خوانند؟

پاسخ این است که اولاً: تمامی مراجع عظام وقتی اوقات نماز را بیان کرده‌اند یک‌وقت مخصوص بیان کرده‌اند و یک‌وقت مشترک و فضیلت بیشتر را برای کسانی دانسته‌اند که نماز را در پنج وقت بخوانند[1].

ثانیاً: در هیچ کجای قرآن نداریم که باید نماز را در پنج وقت خواند؛ بلکه آنچه در قرآن از اوقات نماز سخن به میان آمده سه تا آیه است آیه 114 سوره هود که می‌فرماید: «وَ أَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَی النَّهارِ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّیل» تفسیری که علامه طباطبائی برای این آیه فرموده این است: «یعنی نماز را در صبح و عصر و در ساعاتی از شب که نزدیک‌تر به‌روز باشد به‌پای دار و این ساعات با نماز صبح و عصر که در یک‌طرف روز قرار دارد و نماز مغرب و عشاء که وقتشان ساعت‌های اول شب است تطبیق می‌کند[2]» که با اوقات ثلاثه سازگار است نه خمسه و آیه 78 سوره اسراء است که می‌فرماید: «أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوک الشَّمْسِ إِلی غَسَقِ اللَّیلِ وَ قُرْآنَ الْفَجْرِ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ کانَ مَشْهُودا» در این آیه نیز درست است که پنج نماز را ذکر می‌کند ولی حرفی از این نیست که حتماً باید با فاصله و در وقت مخصوص (در پنج وقت) خوانده شود چراکه همان‌گونه که در تفسیر المیزان گفته‌شده «دلوک» به معنای زوال آفتاب و رسیدن به حد ظهر است کما اینکه مبرد[3] «لِدُلُوک الشَّمْسِ» را از اول ظهر تا غروب معنا کرده[4]؛ البته بعضی خواسته‌اند بگویند که آیه 103 سوره نساء را که می‌فرماید: «... إِنَّ الصَّلاةَ کانَتْ عَلَی الْمُؤْمِنینَ کتاباً مَوْقُوتا» به این معنا است که نماز علاوه بر واجب بودن وقت خاصی دارد که حتماً باید در آن‌وقت خوانده شود چراکه موقوت از ماده وقت است، وقتی گفته می‌شود: (وقت کذا) معنایش این است که برای فلان امر فلان وقت را معین کردم؛ ولی مفسر بزرگ قرآن علامه طباطبائی و مفسرین زیادی فرموده‌اند: «ظاهراً وقت در نماز، کنایه باشد از ثبات و عدم تغیر و خلاصه کلام اینکه ظاهرا وقت خاصی منظور نیست و نمی‌خواهد بفرماید نماز فریضه‌ای است دارای وقت، بلکه می‌خواهد بفرماید: فریضه‌ای است لایتغیر و ثابت[5]» شاهد بر این مدعی حدیثی است از داوودبن‌فرقد که گفت: از امام صادق علیه‌السلام از معنای آیه: «إِنَّ الصَّلاةَ کانَتْ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ کتاباً مَوْقُوتاً» پرسیدم فرمود: «کتابا موقوتا» به معنای کتاب ثابت است و اگر اندکی نماز را جلوتر و عقب‌تر خوانده باشی ضرری به تو نمی‌رساند، مادامی‌که سهل‌انگاری در نماز نباشد[6].

ثالثاً روایات زیادی داریم از شیعه و سنی هست که پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آلِ در بعضی ایام بدون اینکه در سفر باشند نماز را بدون فاصله و یکجا قرائت می‌فرمودند که به‌عنوان نمونه به دو روایت از منابع شیعه و یک روایت از منابع سنی را نقل می‌کنیم:

1- رَوَى عَبْدُ اللَّهِ بْنُ سِنَانٍ عَنِ الصَّادِقِ ع أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص جَمَعَ بَیْنَ الظُّهْرِ وَ الْعَصْرِ بِأَذَانٍ وَ إِقَامَتَیْنِ وَ جَمَعَ بَیْنَ الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ فِی الْحَضَرِ مِنْ غَیْرِ عِلَّةٍ بِأَذَانٍ وَاحِدٍ وَ إِقَامَتَیْنِ[7].

2- سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُوسَى بْنِ عُمَرَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع نَجْمَعُ بَیْنَ الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ فِی الْحَضَرِ قَبْلَ أَنْ یَغِیبَ الشَّفَقُ مِنْ غَیْرِ عِلَّةٍ قَالَ لَا بَأْسَ[8].

و در بعضی از کتب اهل سنت بابی تحت عنوان (جمع بین دو نماز در وطن) ذکر شده و حدود 9 روایت به این مضمون بیان شده که به خاطر طولانی نشدن مطلب فقط یک روایت را نقل می کنیم:

«حَدَّثَنَا یَحْیَى بْنُ یَحْیَى، قَالَ: قَرَأْتُ عَلَى مَالِکٍ، عَنْ أَبِی الزُّبَیْرِ، عَنْ سَعِیدِ بْنِ جُبَیْرٍ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ، قَالَ: «صَلَّى رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ الظُّهْرَ وَالْعَصْرَ جَمِیعًا، وَالْمَغْرِبَ وَالْعِشَاءَ جَمِیعًا، فِی غَیْرِ خَوْفٍ، وَلَا سَفَرٍ»[9]؛ ابن عباس می‌گوید: ‌رسول خدا (ص) نمازهای: ظهر و عصر، مغرب و عشاء را بدون خوف و سفر با هم خواند.».

نتیجه می گیریم که درسته که اگر نماز را در پنج وقت بخوانیم فضیلت بیشتری دارد ولی این امر واجب نیست و دلیلی بر وجوب آن وجود ندارد.